Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z Katowic postanowiło przyjrzeć się bliżej działaniom samorządów, które wprowadziły budżet obywatelski. Organizacja sprawdziła czy to rzeczywiście chęć włączenia mieszkańców w decyzyjność czy jedynie element marketingu politycznego. Pod lupę wzięto takie miasta jak: Chorzów, Ruda Śląska, Pszczyna, Bielsko-Biała, Jaworzno i Częstochowa. Efektem są raporty oceniające stan instrumentu współpracy urzędników z mieszkańcami.
Od września 2014 r. Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z Katowic realizuje projekt„Skontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie” finansowany ze środków EOG w ramachProgramu Obywatele dla demokracji. Jego celem jest analiza stanu funkcjonujących budżetów obywatelskich, najpierw na Śląsku, a w kolejnym etapie całej Polsce. Wynikiem tej analizy ma być wskazanie tego, co funkcjonuje dobrze oraz wyłapanie błędów i ich wyeliminowanie.
– Dostrzegając fakt jak wielka ilość samorządów decyduje się na wprowadzenie budżetu obywatelskiego postanowiliśmy wesprzeć urzędy miast i gmin w tych działaniach – mówi Grzegorz Wójkowski – prezes Stowarzyszenia Bona Fides. Obserwując sposób ich wdrażania wydaje się, że często powodem ich wprowadzania może być chęć odniesienia korzyści politycznych, a nie rzeczywista potrzeba oddania w ręce obywateli decyzji w ważnych sprawach związanych z dobrem wspólnym. Stąd pomysł na rozpoczęcie monitoringu tych procesów – dodaje.
W pierwszym etapie monitoringowi poddane zostały Pszczyna, Bielsko-Biała, Jaworzno, Chorzów, Ruda Śląska oraz Częstochowa. W tych trzech pierwszych miastach przeprowadzone zostały także debaty, w trakcie których sami mieszkańcy mogli spotkać się z włodarzami i przedstawić swoje uwagi.
Monitorowane były takie zasady jak: forma podziału środków, podmioty uprawnione do składania wniosków, typ projektów (inwestycyjne i/lub społeczne), forma weryfikacji (formalna i/lub merytoryczna), osoby uprawnione do głosowania na złożone projekty oraz forma samego głosowania.
Sprawdzone zostały także formy informowania mieszkańców przez urzędy miast o samym budżecie obywatelskim, istnienie dedykowanej strony internetowej czy stopień skomplikowania formularzy wniosków.
Wnioski jakie płyną z pierwszego etapu monitoringu to przede wszystkim ogromne zróżnicowanie regulaminów w poszczególnych miastach. Duże wątpliwości budzi także forma podziału środków na rodzaje projektów. Tu miasta przyjęły kilka typów podziału. W Bielsku-Białej, Częstochowie i Rudzie Śląskiej pulę środków podzielono na projekty ogólnomiejskie i lokalne (dzielnicowe lub osiedlowe). W Chorzowie i Jaworznie zaś wydzielono lokalne okręgi (było ich odpowiednio siedem i dwadzieścia). Zupełnie odrębną metodę podziału zastosowano w Pszczynie, gdzie nie można było składać projektów lokalnych, za to wprowadzono dwie odrębne kategorie zadań (inwestycyjne oraz społeczno-kulturalne).
Żadne z miast nie ustrzegło się wpadek. W Jaworznie część przepisów zakwestionował Wojewoda, w Pszczynie jeden z członków zespołu tworzącego zasady organizacji budżetu obywatelskiego o swojej nominacji dowiedział się od osób trzecich. Niewielka była także pomoc jaką mogli otrzymać ze strony urzędników osoby chcące składać wniosek. Ten zarzut tyczy się większości monitorowanych miast. Zdecydowanie najlepiej wypada na tym tle Częstochowa, gdzie organizowano dyżury konsultacyjne w Biurze Inicjatyw Lokalnych i Konsultacji Społecznych i poszczególnych dzielnicach, także po godzinach pracy urzędu.
Były także pozytywy. Rudę Śląską pochwalić należy za przejrzystość zasad organizowania budżetu obywatelskiego i realizację tematycznych lekcji wychowania obywatelskiego. Chorzów za bardzo łatwy formularz wniosku. Największymi bolączkami są braki interdyscyplinarnego zespołu ds. budżetu obywatelskiego i dedykowanej strony internetowej oraz zaniechanie organizacji otwartych spotkań z mieszkańcami. Warto rozważyć także nieco wolniejsze tempo poszczególnych kroków, aby były poszczególne etapy były bardziej dostępne i zrozumiałe dla samych mieszkańców.
Po analizie budżetów obywatelskich eksperci Stowarzyszenia Bona Fides stworzyli raporty dla każdego z miast, a także jeden podsumowujący. By poprawić te instrumenty współpracy zaproponowali zmiany. Do wszystkich analizowanych miast odnoszą się następujące uwagi:
- uregulowanie bądź doprecyzowanie w uchwale podstawowych aspektów mechanizmu budżetu obywatelskiego (zadanie publiczne, zadania ogólnomiejskie i lokalne, uczestnik konsultacji, maksymalna wysokość projektowanego przedsięwzięcia, warunki merytorycznej dopuszczalności realizacji projektów), etapów jego realizacji (składanie i weryfikacja wniosków, głosowanie i wybór
przedsięwzięć, promocja, harmonogram realizacji); - wydzielenie projektów ogólnomiejskich i osiedlowych;
- zmiana (zwiększenie) liczby okręgów konsultacji;
- zagwarantowanie środków w budżecie miasta i wieloletniej prognozie finansowej;
- zmiana liczby popierających projekt;
- zmiana sposobów głosowania;
- zniesienie arbitralności przy wyborze wniosków do realizacji;
- zmiana puli głosów pozostających w gestii głosującego;
- uregulowanie sposobu zagospodarowania tzw. „resztówek”;
- stworzenie na stronie internetowej zakładki z najczęściej zadawanymi pytaniami;
- stworzenie i opublikowanie na stronie internetowej przykładowego cennika;
- wydłużenie całej procedury budżetu obywatelskiego, dzięki czemu będzie możliwe m.in. organizowanie spotkań z mieszkańcami przed etapem głosowania
Kolejnym etapem w projekcie jest analiza 18 miast z terenu całej Polski, które wprowadziły budżet obywatelski, aby zestawić je z uzyskanymi na terenie Śląska wnioskami i zarazem zrealizować cel całego projektu. Jest nim wypracowanie mechanizmów, które ułatwią lokalnym wspólnotom samorządowym stosowanie budżetu obywatelskiego, aby ten realizował swoją istotę i naprawdę pozwalał oddać część władzy w ręce obywateli.
Przeczytaj cały raport podsumowujący budżety obywatelskie w woj.śląskim
Kontakt:
Grzegorz Wójkowski
Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides
e-mail: biuro@bonafides.pl
adres: ul. Warszawska 19 (pierwsze piętro), 40-009 Katowice
tel/fax: +48 32 203 12 18
strona internetowa: http://bonafides.pl/
Źródło:
Watchdog.org.pl